Teknolojide Ahlak Ve Etik

Teknoloji etiği, mekanik ve elektronik  teknolojilerinin gelişimini ve uygulamalarını çevreleyen ahlaki konuları anlamaya ve çözmeye çalışan bir çalışma alanı…Teknoloji ile insani değerler ve refah arasındaki ilişkiye odaklanan teknoloji etiği; Teknoloji ve değerler arasındaki ilişki nedir?, İnsanın refahı ve gelişmesinde teknolojinin rolü nedir?, Sorumlu araştırma ve inovasyonun (yenilikçilik) gerçekleştirilmesi için gerekli koşullar nelerdir?, Gelişen teknolojilerin etik ve sosyal etkileri nedir? Sorularını gündeme getirdi.

Yaşadığımız yüzyılda pek çok alanda deneyimlerimizi değiştiren ve dönüştüren gelişmelere tanık oluyoruz. Bu gelişme ve değişimden en çok etkilenen alan da ahlak… Bugün ahlaki hayatımızda hüküm süren belirsizlik, karmaşa ve gerilim hem teorik hem de pratik kavrayışımızı, büyük ölçüde kaybetmemize neden oldu. Araştırmalar bilgeliğe en çok ihtiyaç duyulan ve fakat ona en az inanılan bir dönemde yaşadığımızı ortaya koyuyor. Bu durumdan olup biten gelişme ve değişmeleri sorumlu tutarak, kaçmak yerine, ahlakı, çağın anlayış ve kavramlarıyla yeniden yorumlamak gerekiyor. Teknolojik yenilikler karşısında ahlaki eylemlerimizi uyumlu hale getirmenin ne kadar zor olduğu ortada…Bilişim teknolojilerinin, insan ve toplumsal yaşamla ilişkili olması bakımından ahlaki çerçeveye dahil edilmesi zorunlu. Bu açıdan, bilişim teknolojilerine ilişkin konular değerlendirilirken ahlakla ilişkili boyutun nasıl gündeme getirileceği sorusu da bir hayli önem taşıyor.

Eğer bilişim teknolojilerinin toplumsal kurum ve yapıları geliştirdiğini ve belli başlı değerleri dayatarak, insan yaşamı ile kültürünü değiştirdiğini var sayıyorsak; özellikle günümüzde bilişim teknolojileri, yapay zeka, dijital dönüşüm ve benzeri konuları göz önüne aldığımızda, ahlaki hayatın biçim değiştirdiğini pek ala görebiliriz. Teknolojik yenilikler karşısında ahlaki eylemlerimizi organize ederek uyumlu hale getirmenin ne kadar zor olduğu gözüküyor…Bilişim teknolojilerinin, potansiyel fayda ve risklerinin ötesinde, insan ve toplumsal yaşamla ilişkili olması bakımından ahlaki çerçeveye dahil edilmesi gerekiyor. Bu açıdan, bilişim teknolojilerine ilişkin konular değerlendirilirken ahlakla ilişkili boyutun nasıl gündeme getirileceği sorusu da bir hayli önem taşıyor.

Modern Toplum Teknolojiyle Ölçülmez

Bir başka araştırmaya göre de modern toplum, özellikleri yalnızca teknolojideki değişikliklerle ölçülemez. Dijital etiğin, küresel ağlardan oluşan bir dünyada ahlaki kararlar almak için insanlara rehberlik etmesi gerekir.

Etik kavramı, yanlışı doğrudan ayırabilmek için ahlak kavramının doğasını da anlamaya çalışır. Etik kavramı, doğru ve yanlış gibi ahlaki değerlerin ne olduğu ve eylemlerin nasıl olması gerektiğini inceleyen bir kavramdır. Etik kavramı, uyumluluk olarak da nitelendiriliyor. Günümüzde toplumların uyması gereken ahlaki ilkeler ve kurallara internet ortamında da uyulması gerekiyor.

Dijital Etik İnternette Doğru Davranışları Belirliyor

Günümüzde dijitalleşme sürecine bu kadar önem verilmesi dijital etik kavramını ortaya çıkardı. Dijital etik; internet üzerinden yapılan tüm iletişim süreçlerinde ahlaki açıdan doğru davranışları belirleyen bir kavram olarak benimsendi. Dijital etik, teknolojiyi kötüye kullanmayarak başkalarına zarar vermemeyi sağlayan ve doğru davranışı teşvik eden kurallara deniyor.

Gerçek hayatta bireylere gösterdiğimiz nezaket ve görgü kuralları, ahlaki kurallar, saygı ve nezaketin internet ortamında gösterilmesi gerekiyor. Bu kavram, sanal ortamda kaynakları kullanırken eleştiri yapabilmeyi, çevrimiçi yapılan davranışların sonuçlarını öğrenmeyi ve ahlaki olarak çevrimiçi kararlar alabilmeyi sağlıyor. Dijital etik, teknolojiyi kötüye kullanmayarak başka kişilere zarar vermemeyi ve sanal dünyada doğru davranışları uygulamayı da teşvik ediyor. Bu kavram bilişim teknolojilerinin sunduğu dezavantajlardan ortaya çıkarken, yaşanılan sıkıntılar ve sorunlar dijital etiğin  tartışılması gerektiğini gözler önüne seriyor.

Özellikle yapay zeka teknolojilerinin artan kullanımı dijital alanda etik, siber etik, dijital etik konularını gündeme getirirken, siber etik, kullanıcıların bilerek yanlış bilgilerden korunmasını, bilgi kaynaklarının mevcudiyetini, fikri dijital hakları, dijital verilere sahip olmayı içeriyor.

Günümüzde dijital etik, hesap verebilirlik kültürü oluşturmalı ve kurum ile kuruluşlar çalışanlarını adalet ilkeleri çerçevesinde eğitmelidir.

Dijital etik, insanlar için mi?

Etik, ahlak ve dijital etik kavramları; etik kavramı gündelik hayatta çoğunlukla ahlak kavramıyla özdeşleştirilmesine rağmen bu iki terim aslında birbirinden farklı anlamlar içeriyor. Türk Dil Kurumu (TDK) Güncel Türkçe Sözlüğü’nde yer alan anlamıyla etik ‘‘töre bilimi’’ demek. Bir başka deyişle etik, bireyin davranımlarına zemin oluşturan ahlak prensiplerinin bütünü. Ahlak kelimesi TDK Sözlüğü’nde bir topluluktaki fertlerin zorunlu olarak uymak durumunda oldukları kurallar ve davranış tarzları şeklinde de tanımlanıyor.

Son yıllarda bilişim teknolojilerinin yaygınlaşması, internet kullanımının artması ve sosyal medyanın akıllı cep telefonları gibi daha pek çok mobil iletişim cihazı üzerinden de kullanılabilir hale gelmesiyle birlikte insanlar sosyal medya platformlarında daha fazla zaman harcamaya başladı. Bu durum da “Dijital etik, insanlar için mi? Yoksa insandan bağımsız çalışan dijital sistemler için mi?” sorusunu gündeme getirdi.