Dijitalde Kitle Fonlaması Tartışılıyor

Geleceğin inovatif girişimlerinin çok daha kolay fonlanması amacıyla doğrudan fonlama sistemi olarak görülen ‘Kitle Fonlaması’ tamamen dijital ortama taşınmış durumda….Ancak bu fonlama yöntemi; ne kadar doğru? Bir yandan da tartışılıyor.  

Kitlesel Fonlama, bir doğrudan fonlama sistemi olarak tanımlanıyor. Kitlesel Fonlama; bir ürün, organizasyon ya da projenin dijital platformlar aracılığı ile tanıtılması ve gerçekleştirilmesi için gerekli olan fonun doğrudan bu platformlar üzerinden temin edilmeye çalışılması diye özetleniyor. Alternatif bir finansman yöntemi olarak bir ön talep oluşturma ve iş avansı toplama faaliyeti olarak da görülüyor….

Kitlesel Fonlamada ‘ürün fonlaması’ bir anlamda ürün satışı olarak görüldüğü için yasal zemini bulunuyor. Ancak Borçlanma Bazlı Kitlesel Fonlama yasal zeminleri bulunmadığından bir anlamda Bankacılık Sistemi’nin ‘baltalanması’ şeklinde değerlendiriliyor.

Fonlamanın gerçekleştirildiği dijital platformlarda en çok kullanılan ödeme araçları olan  sanal kart, farklı finansal varlıklar ve sanal paranın da yasal zemini bulunmuyor.

Kitlesel Fonlamanın Unsurları

Kitlesel Fonlama Sistemi’nin 3 önemli unsuru bulunuyor. Bunlar; Proje Sahibi, Projeyi Fonlayanlar ve Dijital Platform (web sayfası).

Proje Sahibi: Bir projesi olan herkes Kitlesel Fonlama talebinde bulunabilir. Kitlesel Fonlama, sadece kar amaçlı çalışmaların fonlaması için oluşturulan bir yapı olmadığından dolayı proje sahibinin bir girişimci olması şart değil. Bir sosyal sorumluluk projesi, organizasyon, bir film veya müzik klibinin çekilmesi de Kitle Fonlamasının konusu olabiliyor. Kitle Fonlaması için proje sahibinin belirli yeterliliklere sahip olması da zorunlu değil.

Projeyi Fonlayanlar: Kitle Fonlama kavramı, toplum tarafından bir çalışmaya maddi destek verilmesi olarak da nitelendiriliyor. Projeyi fonlayanlar, projenin niteliğine göre bir getiri beklentisi ile yatırım amaçlı olarak destekleyeceği gibi, sosyal amaçlı olarak bir maddi getiri beklentisi olmadan da farklı gerekçelerle projeleri destekleyebiliyor.

Kitlesel Fonlama Platformu (web sayfası): Platform, bir ürün veya projeye destek vermek isteyenleri proje sahipleri ile buluşturarak, ürün ve projelerin gerçekleşmesine katkı sağlıyor. Platformlarda, destek bekleyen bir ürün ya da projenin tanıtımı yapılıyor. Fon sahipleri platformda bulunan projelerden desteklemeye uygun gördüklerini destekliyor….

Platformların alt yapıları doğrultusunda, ödemeler, farklı ödeme araçları (kredi kartı, sanal kart, EFT, paypal vb.) veya farklı finansal varlıklar (sanal para, döviz, kıymetli maden vb.) ile yapılabiliyor. Platform yöneticileri ödemelerden yüzde 5 civarında hizmet bedeli kesebilirken; bazı platformlar, projeler yeterli desteği görmezse toplanan fonları herhangi bir kesinti yapılmadan katılımcılara iade edebiliyor.

Kitlesel Fonlama Türleri

Dünya uygulamalarında üç tür fonlama yapılıyor. Ürün bazlı, Hisse bazlı ve Borçlanma bazlı.

Ürün Bazlı Kitlesel Fonlama: Kitlesel Fonlama türleri içinde en yaygın kullanılan platform ve proje adedi en fazla olan tür. Bu fonlamada proje sahipleri, fonlayanlara karşı bir yükümlülük içinde değiller. Bu fonlama türünde proje sahibinin ürün veya projesi platform üzerinden yeterli desteği gördüğü taktirde, projeyi fonlayanlara yaptıkları ödeme karşılığında ürün teslim ediliyor.

Hisse Bazlı Kitle Fonlama

Başlangıç sermayesi için kullanılan bu sistemde; projeye finansal destek sağlayan yatırımcılar, bir getiri beklentisi içinde proje ortağı oluyorlar. Bu tarz projelerden beklenen fon, ölçek olarak ürün bazlı projelerden daha büyük durumda. Fonu yeterli düzeye ulaşamayan projelerde destekçilere fonları geri ödenir.

Bu tarz kitlesel fonlama uygulamaları düzenlemeye tabi….Türkiye’de de Sermaye Piyasası Kanunu’nda tanımı yapılmış ve Sermaye Piyasası Kurulu’na bu konuda düzenleme yapmak yetkisi verilmiş.

Borçlanma Bazlı Kitlesel Fonlama

Bu fonlama türü; platformlar üzerinde borç alma-verme faaliyetlerini kapsar. Platform üzerinden proje sahipleri, hedeflenen fonu, belirlenen faiz ve vade koşulları çerçevesinde, belirlenen bir süre içerisinde potansiyel yatırımcılardan alabilir.

Türkiye’de Kitlesel Fonlama

Türkiye’de kitlesel fonlama uygulamaları, henüz kuluçka devrinde. Var olan platformların tamamı ürün bazlı kitlesel fonlama niteliğinde. Ürün bazlı platformlarda, proje sahipleri ve destekçileri birbirlerine karşı finansal bir yükümlülük içinde olmadığından yasal olarak bu türdeki fonlamanın önünde bir  engel bulunmuyor.

Türkiye’de ürün bazlı kitlesel fonlamanın gelişememesinin en önemli nedenlerinden birisi, yetersiz tanıtım olarak gösteriliyor.