Dijital Paranın Ayak Sesleri

Olumlu yanlarından çok olumsuz yanlarıyla Türkiye’de ve dünyada son dönemde oldukça gündemde olan ‘dijital para’nın ayak sesleri her geçen gün daha çok artıyor daha çok yakınlaşıyor…12 Mart 2021 tarihinde açıklanan Türkiye’nin Ekonomi Reformları Paketi’nde de yer verilen dijital para için ekonomik ve hukuki altyapının oluşturulacağı belirtildi. Şimdi kullanılan kredi kartları ve ATM kartları da (Automatic Teller Machine-Bankamatik) aslında bir anlamda dijital para aracı. Mevcut kağıt ve madeni paraların çok fazla sayıda mikrop taşıdığı kirlenmeye ve hastalıklara yol açtığı belirtilirken; ülkelerin merkez bankalarının bu kirliliğin ve olumsuzlukların önüne geçebilme adına dijtial paraya (kripto para-blockhain “blokzincir” teknolojisi) ilişkin çalışmalar yaptıkları konuşuluyor.

Ekonomi paketinde, dijital paranın ekonomik, teknolojik ve hukuki altyapısını oluşturacak adımların atılarak tüketiciyi koruyacak bir gözetim mekanizmasının tesis edileceği açıklanırken, bankalarla müşterileri arasındaki ilişkilerin daha şeffaf bir yapıya kavuşturulacağından söz edildi. Dijital paranın ekonomik ve hukuki altyapısına ilişkin çok fazla bir yorum yapmadan (uzmanlarının alanı); uzun yıllardır teknoloji alanında haber yazan birisi olarak; teknolojik altyapının nasıl olabileceğini aşağı yukarı tahmin etmek zor değil…Felsefik ve ahlaki olarak da fiziki olarak da dünyayı kirleten “Fiziki Para”dan kurtulabilmenin yolu; sanırım en ufak gerçek para biriminden en büyük gerçek para birimine kadar tek tek her birimin fiziki-görsel oluşumu için yazılım hazırlamaktan geçiyor. Uzun soluklu ve zahmetli bir uğraş olsa da olumlu bir sonuç ortaya konulmuş olacak. Gelişmiş ülkelerin bu çalışmaları yürütmeleri daha kolay olurken; az gelirli ülkelerin ise bu konuya ya da alana yatırım yapmaları öyle sanıyorum ki daha uzun zaman alabilecek. Ancak ülkelerin projelerinin önceliklendirilmesine göre her ülkenin bu çalışmalara ilgi göstermesi kaçınılmaz gibi gözüküyor…Ülkelerin merkez bankalarının sisteme geçiş için yoğun hazırlıklar yaptıkları haberleri gündeme daha sık yansırken; uzmanlar, “Para sistemi sosyal çalkantılarla birlikte ‘özel para’ ile değişecek” diyorlar. Bekleyip göreceğiz…Dijital para sistemine ilişkin nasıl değişikliklere gidilecek. Merkez bankaları, diğer ticari bankalar ve yatırım bankaları bu alana ilişkin neler yapacaklar ya da açıklayacaklar… 

Bankacılığın Sonu mu Geliyor? 

Genel ve yaygın olarak bilinen “Bitcoin” adıyla anılan dijital paranın verinin merkezileşmesini sağlayacağı için devletler tarafından tercih edileceğini ifade eden uzmanlar, paranın dijital hale gelmesinin devletlerin parayı takip etmesini de kolaylaştıracağının altını çiziyorlar. Daha önceki bloglarda da ele aldığım üzere; blokzincir teknolojisinin kullanılmasının bir devrim olacağını ileri süren uzmanlar, konunun sosyal bir hareket niteliği taşıyacağının da altını çiziyorlar. Ülkelerin merkez bankalarının kendi stabil kripto paralarını çıkartmak için çalıştıklarına değinilirken; blokzincir teknolojisinin bankacılığın sonunu getirebileceği tezleri de öne sürülüyor.  

 

‘Dijital Varlıklar’ın pek çok sektörün dönüşümünü sağlayacağını ve yakın gelecekte finans dünyasının yapı taşlarından birisi olacağını da iddia eden uzmanlar, kripto yatırımlarının ‘Girişim Ekosistemi’ için de örnek yatırımlar olmaya aday olduğunun üzerinde duruyorlar. Uzmanlar, kripto yatırımlarıyla dünyada bankacılık sistemini kullanmayan milyonlarca kişiye Dijital Finans Hizmetleri’nin götürülmesinin hedeflendiğini dillendiriyorlar.

Geleneksel yatırım araçlarının yerini hızla yenilikçi teknoloji bağlantılı ürünlere bıraktığı günümüz yatırım dünyasında portföylerin anlık takibi imkanı da getirilmiş olacak…

Türkiye’nin Dijital Merkez Bankası

Daha önceki bloglarda yer verdiğim üzere 4 Kasım 2019 tarihli Resmi Gazete’nin Mükerrer Sayısı’nda yayımlanan “2020 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nın Onaylanması Hakkında Karar” doğrultusunda hazırlanan “2020 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı”nda yer verilen ‘Blokzincir Tabanlı Dijital Merkez Bankası Parası’nın önümüzdeki dönemlerde uygulamaya konulacağından söz ediliyordu. Uygulama ile birlikte ‘Anlık Ödeme Sistemi’nin tasarım ve yazılım geliştirme aşamalarının tamamlanacağına değinilirken; daha sonraki aşamalarda da test çalışmalarının başlayacağı belirtiliyordu.

 

Programa göre, uluslararası ticaret sisteminde kabul görecek alternatif para ve ödeme sistemleri geliştirilmesi amacıyla ülke iş birlikleri tesis edilecek ve çalışmalar sürdürülecek. İkili anlaşmalar yoluyla ‘yerel para cinsleri’nden ticaret imkanları artırılacak.

Program kapsamında, çok önceki yıllardan bu yana dillendirilen İstanbul’un Finans Merkezi olması hedefi doğrultusunda ‘Açık Bankacılık Hukuki Altyapısı’nın güçlendirilmesi amacıyla ve ödeme sistemlerinin gözetim ve denetimi için gerekli mevzuat düzenlemeleri yapılacak.

 

Günümüzde bankacılık ve finans sektörüne ilişkin çeşitli eleştiriler aldı başını gidiyor. Merkez bankaları üzerinden yapılan spekülasyonlar; uluslar arası alanlarda hizmet veren çeşitli bankaların durumlarını da tartışmalı hale getirdi. Ülkelerin merkez bankaları tarafından oluşturulacak dijital para birimleri (Blockchain-blokzinciri alt yapısını kullanan; Coin, Bitcoin, BiLira, Ethereum…gibi) ile ilgili de merkez bankalarının herkes için kazanç sağlayacak hesaplar açabileceği belirtiliyor…Ancak, düşüncem o ki bu alana ilişkin ‘Saadet Zinciri’ vari uygulamaların önüne de biran önce geçilmesi gerekiyor. Çünkü para kazanma hırsıyla adeta şuur kaybı yaşayan insanlar gün geçmiyor ki adli olayların yaşanmasına yol açıyor.

Almanya merkezli yatırım bankası Deutsche Bank bu alana ilişkin daha önce yayımladığı ‘Kripto Para Raporları’nın üçüncüsünde, yeni bir dijital para biriminin elektronik ödemelerin kolaylığı ve nakit ödemelerin gizliliğini birleştirerek gelecek iki yıl içinde “yaygın” olarak kullanılabileceğini duyurdu. 

 

Kamu İhalelerinde Yeni Dijital Sistem

 

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı Yeni Ekonomi Paketi ilgili tarafların yoğun eleştirileriyle karşılanırken; emeklilerin çıkarılmasını beklediği İNTİBAK Yasası’nın pakette yer almaması dikkat çekmişti. 4 temel (yatırım, istihdam, üretim, ihracat) üzerine oturtulan ve çok sayıda olumlu gelişmeye de yer verilen pakette; ‘Kamu Alım İhaleleri’nde yeni bir 'Dijital Sertifikasyon Sistemi'ne geçileceği belirtilmişti. Paket, stratejik sektörlerdeki ürünler için yerliliği artıracak teknoloji transferini sağlayacak alım garantilerinin önünün açılacağını müjdelerken, elektronik tebligat, elektronik inceleme, elektronik tutanak ve elektronik raporu içeren ‘Dijital Vergi Deneti’mi sisteminin yenileneceği de belirtilmişti.

Pakette ayrıca, İmalat Sanayi, Sağlık Sektörü, Yenilenebilir Enerji, Fiyat İstikrarı Komitesi kurulması, Bütünleşik Sosyal Yardım Bilgi Sistemi kurulması, Dijital Pazar Yeri Platformları düzenlemesi, Gıda Bankacılığı Sistemi ve Dijital Tarım konularına da yer verilmişti.