Yazılımlar Patentlenebilir mi?

Bilişim (bilgi ve teknoloji) ve iletişim teknolojilerinin en önemli unsuru; olmazsa olmazı olan yazılım (program), değeri ve önemi hiçbir biçimde azalmayacak durumda dünyadaki yerini koruyor. Global yazılımların (paket programlar) kullanımı sürecinden açık kodlu yerli ve spesifik, ihtisas yazılımlarının kullanımına hızla geçişin sağlandığı günümüzde; ülkeler adeta yazılım üretiminde birbirleriyle yarışır konumundalar. 

Günümüzde ve bu bilgisayarlar içerisinde görev yapan programlar ev ve iş hayatımızın temel vazgeçilmezi haline geldi. Bilgisayarsız bir hayatı sürdürmek nerede ise imkansız oldu. Bilgisayar programları ile teknik problemlere çözümler sunuluyor. Ve çözümler patentlenebilirlik kriterleri olan yenilik basamağı ve sanayiye uygulanabilirlik kriterlerini de yerine getiriyor.

Yazılımlar patentle korunabiliyor mu? Dünyada ve Türkiye’de en çok hangi sektörlerde yazılım patent başvurusu yapılıyor? Soruları kafaları kurcalarken, TÜRKPATENT gibi resmi patent otoriteleri, çözüm bir bilgisayar programı tarafından gerçekleştirilmiş dahi olsa, bahsedilen bilgisayar programını ve bilgisayar programının etkileşimde bulunduğu teknik unsurlar içeren buluşlar için, patentlenebilirlik kriterlerini yerine getirmeleri durumunda ‘patent belgesi’ vererek koruma elde edilmesini sağlıyor.

Patentte ‘Dijital İletişim’ İlk Sırada

Dördüncü sanayi devrimi gerçekleşirken, bilgisayar yazılımları; bankacılıktan, otomotive eğitimden, sağlığa gıdadan tekstile kadar hayatımızın her alanına girmiş durumda. Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO-World Intellectual Property Organization) verilerine göre; yazılım alanında yapılan patent başvuruları arasında ilk sırayı ‘Dijital İletişim’ alırken, ‘Bilgisayar Teknolojisi’ en hızlı büyüyen ikinci alan oldu. Bu iki teknik alan, diğer alanlardaki teknik uygulamaları akıllı cihazlara dönüştürüyor. Peki sorunlara çözüm üreten, yaşamımızı kolaylaştıran yazılımlar nasıl korunuyor? Son yıllarda dünyada ve Türkiye’de en çok hangi sektörlerde yazılım patent başvurusu yapılıyor?

Yazılım Patent Başvurusunda İlk Üç

Yazılım patent başvurusunda dünyada ilk üç sırada Çin iletişim firması Huawei, Güney Kore elektronik firmaları Samsung ve LG Grup dikkat çekiyor.

WIPO’nun verilerine baktığımızda, 2019 yılında Amerika Birleşik Devletleri tarafından yapılan patent başvurularının yüzde 61,8'inin yazılımla ilgili olduğu görülüyor (Bu sayı bir önceki yıla göre yüzde 21,64 artış göstermiş).

Dünyada en çok başvuru yapan şirket sıralamasına baktığımızda ise, ilk 10 şirketten dördünün Avrupa’dan, ikisinin ABD’den, diğer dördünün de Asya’dan olduğunu görüyoruz. Yukarıda da belirttiğim üzere ilk 3 sırada yer alan şirketler; Huawei, Samsung ve LG. Avrupa ülkelerinden gelen başvuruları incelediğimizde, başvuruların ağırlıklı olarak daha küçük kuruluşlara ait olduğu görülüyor.

Yazılım patent başvurularında sektörler incelendiğinde de; Dijital İletişim uzun yıllar en ön sırada yerini koruyan ‘Tıp Teknolojileri’ni geride bırakmış durumda. En hızlı büyüme gösteren alan olarak ‘Dijital İletişim’deki artış, Çin’de yüzde 65, ABD’de yüzde 15 ve Güney Kore’de yüzde 36 olmak üzere, çok sayıda patent başvurusu yapan birkaç ülkeden gelen artıştan kaynaklanıyor.

Avrupa hem diğer aktörler için çekici bir pazar hem de aktif olarak inovasyon yapan bir bölge. ‘Dijital İletişim’deki patent başvurularının payı bunu kanıtlar nitelikte. ‘Dijital İletişim’deki büyümeyi 5G (5’inci Nesil) teknolojilerinde yaşanan gelişim sürecine de bağlayabiliriz. En hızlı büyüyen ikinci alan ise yapay zekanın yükselişiyle beslenen ‘Bilgisayar Teknolojisi’ oldu. Bilgisayar Teknolojisi, yüzde 10’luk patent başvurusu artışı ile 2019 yılında EPO’da (European Patent Office-Avrupa Patent Ofisi) en hızlı büyüyen ikinci teknoloji alanı oldu. Büyüme esas olarak Çin’den kaynaklanırken; 2018 yılına göre yüzde 19 artış gözlendi. ABD’den kaynaklanan artış yüzde 14 olurken ve ayrıca artış, EPO üyesi ülkelerden yapılan yüzde 9’luk patent başvurusundan sağlandı.

Türkiye’de Yazılım Patenti Başvuruları

Türkiye’de 2019 yılında yayımlanan yazılım ile ilgili toplam başvuru sayısının 1947 adet olduğu belirtiliyor. Başvuruların yüzde 50’sini dünyayla paralel olarak telekomünikasyon sektörü oluşturuyor. Ardından, güvenlik sistemleri, elektronik ticaret (e- ticaret), takip sistemleri, elektronik ev aletleri ve sağlık sistemleri geliyor. Tüm başvurular arasında üniversitelerin yüzde 5’lik bir başvuru oranına sahip oldukları görülüyor.

Yazılımcı İstihdamı Artacak

‘Sınai Haklar’a konu olan marka, patent ve tasarım alanlarında danışmanlık hizmetleri veren Destek Patent’in Yönetim Kurulu Başkanı Kemal Yamankaradeniz, yazılım sektörünün çok stratejik bir konumda yer aldığına işaret ederek, rekabetin yoğun olduğu günümüz iş dünyasında diğer tüm sektörlerin, bir şekilde yazılıma ihtiyaç duyduklarını ifade ediyor. Yenilikçi uygulamalar geliştirmedikçe ayakta kalmanın ve sektördeki varlığını koruyabilmenin her geçen gün daha da zorlaştığını vurgulayan Yamankaradeniz, konuya ilişkin açıklamasını şöyle sürdürüyor:

“Türkiye’de de tamamen kendi geliştirdiğimiz yazılımlarımız var. Fakat sayıları henüz çok fazla değil, yolumuz uzun. Bu süreçte Ar-Ge çalışmaları çok önemli. Bu çalışmaların hem sektörün önünü açacağına, hem de inovatif uygulamaların yaygınlaşmasını sağlayacağına inanıyorum. Ancak bu çalışmalar sonucunda ortaya çıkan yenilikçi uygulamalar yurt içi ve yurt dışı pazarlarda karşılık bulacaktır. Aynı zamanda dünyada yazılım geliştiricilerin istihdamının 2018’den 2028’e kadar, tüm meslekler arasında yüzde 21 oranında artış göstererek en hızlı büyüyen meslek olacağı tahmin ediliyor. Tüm bu öngörülere istinaden ülkemizde de yazılım ile ilgili destekler yapılmaktadır. En son Hazine ve Maliye Bakanlığı Bilgi Teknolojileri Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen ‘1 Milyon Yazılımcı Projesi’ de; hem nitelikli gençlerin istihdam edilmesine, hem de yazılım sektörünün gelişmesine katkı sağlamaktadır.”