İnternete Erişim Herkesin Hakkı

Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Konseyi, internete erişimi bir ‘insan hakkı’ olarak tanımlıyor. O nedenle de  internete erişim engelini de insan hakkı ihlali şeklinde nitelendiriyor.

BM, aldığı kararlarda dünya nüfusunun yarısının internette sansür uygulayan ülkelerde yaşadıklarına dikkati çekerken, tüm erişim engellerini ‘insan hakkı ihlali’ olarak görüyor.

BM, her platformda günlük yaşamdaki tüm insan haklarının, sanal dünyada da geçerli olduğuna işaret ederek, erişime engel getiren ülkeleri her fırsatta eleştiriyor.

İnternet, elektrik, su gibi bir kamu hizmeti olarak tanımlanırken; devletlerin ülkelerindeki en ücra köşelerindeki vatandaşlarına dahi bu hizmeti ucuz, hızlı, güvenli ve kesintisiz sunmaları gerektiği dile getiriliyor. İfade özgürlüğünün internete erişim hakkını da kapsadığını açıklayan bazı devletler de, tam ve güvenli internete erişimi sağlayarak elektronik demokrasinin önünü açıyor.  

Günümüzde neredeyse telefon hizmetinin de yerini alan internet, en temel iletişim aracı haline geldi. İnternet kullanımına ve internetin içeriğine yönelik bazı engeller koyulsa dahi; araştırmalar 2025’in sonunda 5 milyara yakın insanın internet kullanıcısı olacağını ortaya koyuyor.

Düşük maliyetli ve engelsiz internet erişimi, insan haklarının, temel hak ve özgürlüklerin, demokrasinin, kalkınmanın ve sosyal adaletin tam anlamıyla hayata geçirilebilmesinin temeli niteliğinde yorumlanıyor.

Dünya’da internetin sıçrama yapması 1993 yılında oldu. Aynı yıl Türkiye de internete bağlandı. İnternetin Türkiye’ye gelişi 25’inci yılına girdi.

Türkiye’nin, gelecek ekonomi hedeflerine; interneti büyütmesi, yeni projeler başlatması, bunları geniş kitlelere tanıtması, yayması ve toplumun gündemine interneti yerleştirmesi bekleniyor.

İnternete erişim hakkı uluslararası mevzuatta yok

Uluslararası İnsan Hakları Bildirgesi’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. Maddesinde de dile getirilen 19. maddesine göre; herkes fikirlerini herhangi bir müdahale olmadan ifade edebilmeli veya herhangi bir engel olmadan bilgiyi arayabilmeli…

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin yerleşik içtihatlarına göre de; internetin kısıtlanması sadece ifade özgürlüğünün değil insanların bilgi alma hakkının da ihlali anlamına geliyor.

Toplumların gelişmelerini, interneti hayatlarının her alanında etkin ve özgürce kullanarak gerçekleştirebileceklerinin üzerinde duran otoriteler, ancak ‘internete erişim hakkı’nın şu anda dünyada uluslararası insan hakları mevzuatına dahil edilmediğinin altını kalın çizgiyle çiziyor.

İnternet erişimine ilişkin doğal bir hak bulunmaması, onun yasal bir insan hakkı olması ihtimalini ortadan kaldırmıyor tabi…Günümüzde internet erişimi diğer insan haklarının yerine getirilmesinde inanılmaz derecede önemli…

Türkiye’ye internetin gelişinin 19. Yılının (2012) kutlandığı  dönemde Elektrik Mühendisleri Odası, Ankara Barosu Bilişim Kurulu, İnternet Teknolojileri Derneği, Linux Kullanıcıları Derneği, Pardus Kullanıcıları Derneği, Alternatif Bilişim Derneği, Sansüre Sansür Oluşumu ve Korsan Parti Hareketi`nin yer aldığı 8 sivil toplum kuruluşu, düzenledikleri basın toplantısıyla İnternet Kullanıcı Hakları Bildirgesi yayınlamıştı.

Bildirgede, ulusal ve fiziki sınırların olmadığı, evrensel bir ortam olan internette kullanıcıların, hiç bir sınıfsal, ulusal, kültürel, cinsel, dinsel vb. ayrımlar gözetilmeksizin eşit olduklarına vurgu yapılmıştı. 

Yer yüzünde, sınırsız bir internet erişim özgürlüğü yok ve dünyanın her bölgesinde belirli ölçülerde internet erişim engellemeleri bulunuyor. Türkiye de kendine özgü bir içerik kontrol ve erişim engelleme politikası yürütüyor.

Demokratik toplumlarda olduğu gibi, erişim engellemelerinin sansüre dönüşmemesi için uygulanan yöntemlerin daha açık olması ve alınan kararlara toplumsal katılımın sağlanması öneriliyor.

Dünyanın en uzak köşelerine internet götürmek için SpaceX tarafından ortaya konan bir proje var. Yüksek hızlı ve küresel bir internet ağı tasarısının parçası olan projenin ne zaman uygulamaya gireceği henüz açıklanmadı.

İnternet ve anayasa hukuku

İnternetin, hukukun farklı dallarını etkilediğini ve hukukun evrenselleşmesine güç verdiğini savunan uzmanlar, öte yandan, internet teknolojisiyle eşgüdümlü ilerleyen yapay zeka teknolojisinin, yargı kararlarını standartlaştıracağını ileri sürüyor.

İnternet teknolojisindeki gelişmeler, anayasa hukuku alanına da etki ediyor. Anayasa yapım süreçleride, internet teknolojisinden yararlanılıyor.  

İnternet, bir temel hak olarak (internete erişim hakkı) anayasa hukukuna konu oluyor.

Türkiye’de Anayasa Mahkemesi Kanunu’nda, mahkemenin önemli kararlarının mahkemenin internet sitesinde yayımlanacağı hükmüne yer verildi. 

Uzmanlar, internetin, anayasal ilke ve kurumların üzerine yeniden düşünülmesini gerekli kıldığını ileri sürüyor…